ترجمة‌ متون و تعامل معرفتی تاریخ

علم تاریخ حاصل انضمام مورخان به گزارش واقعیت‌های تاریخی است و تداخل افق‌های زمانی حال و گذشته را در خود دارد. افق زمانی حال در پرتو دانش، بینش، ارزش، و روش مورخان نمود پیدا می‌کند و مورخان این ویژ‌‌گی‌ها را مرهون جامعة خود و شرایط حاکم‌بر جامعة جهانی‌اند. اگر اندوخته‌های فکری و معرفتی مورخان در زبان و ادبیات آن‌ها، اعم از گفتاری، مفهومی، و نوشتاری، خلاصه شود و از علم تاریخ برداشتی پویا و متناسب با سیالیت زبان ارائه شود؛ با توجه به این‌که میراث فکری و معرفتی هر جامعه در قالب زبان آن تبلور می‌یابد، ترجمة متون تنها راهی است که امکان ارتباط و التقاط گفتمان‌های حاکم‌بر جوامع گوناگون را فراهم می‌کند و زمینه‌های برخورداری مخاطبان دیگر جوامع را از میراث فکری و معرفتی هر جامعه هموار می‌سازد. در حوزة معرفت تاریخی نیز، که گفتمان‌های علمی متکثر و مکاتب تاریخ‌نگاری متعددی روبه‌رشد نهاده و به‌خصوص از دهه‌های پایانی قرن بیستم در زمینه‌های روش‌شناسی و معرفت‌شناسی رویکردهای مختلفی متداول شده است، ترجمة پژوهش‌های جدید محققان تاریخ را در بهره‌گیری از میراث دیگر ملل یاری می‌دهد و امکان ارتقای شئون معرفتی تاریخ را فراهم می‌کند. نقش اثرگذار ترجمة پژوهش‌های مطرح در حوزة روش‌شناسی و معرفت‌شناسی تاریخی در تعامل و تکامل اندیشة مورخان، یعنی کسانی که نقش مؤثری در روند تحول علم تاریخ دارند، مسئله‌ای است که این مقاله به آن می‌پردازد.